گنبد مشتاقیه کرمان

گنبد مشتاقیه

به جرات شهر کرمان را می‌توان یکی از خاستگاه‌های فرهنگ، هنر و تاریخ کشور دانست. این شهر کویری پر است از بناها و آثار قدیمی به‌جا مانده از دوره‌های مختلف تاریخی کشورمان. سالانه گردشگران بسیاری برای بازدید از این بناها و آثار از نقاط مختلف ایران و جهان به شهر کرمان سفر می‌کنند. یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی کرمان یک آرامگاه یا مقبره مربوط به دوره قاجاریه است. این آرامگاه با نام گنبد مشتاقیه کرمان شناخته می‌شود و همواره میزبان گردشگرانی است که با خرید بلیط هواپیما کرمان به این شهر سفر می‌کنند. این آرامگاه را با نام سه گنبدان نیز می‌شناسند.اگر شما هم از علاقه‌مندان به بناهای تاریخی کشور هستید، بیایید کمی بیشتر با این آرامگاه قدیمی آشنا شویم. 

آشنایی با گنبد مشتاقیه کرمان

طبق اسناد و روایات موجود بنای گنبد مشتاقیه کرمان، برای به خاک سپردن شخصی به‌نام «میرزاحسین خان راینی» یکی از حاکمان کرمان در اواخر دوره‌ زندیه ساخته شده است. همچنین گفته می‌شود جد او به‌نام «اعلای سادات» معروف به «میرحسینی راینی» را نیز در این مکان دفن کرده‌اند. علت نام‌گذاری این بنا را هم به خاک سپردن «مشتاق علی‌شاه» در آن می‌دانند. همان‌طور که اشاره کردیم، گنبد مشتاقیه به آرامگاه سه گنبدان نیز شهرت دارد. دلیل این انتخاب این لقب برای این بنا، وجود سه گنبد در ساختمان آن است.

هریک از این گنبدها مربوط به یکی از مقبره‌های موجود در ساختمان‌اند (مقبره‌ مشتاق علی‌شاه، مقبره‌ کوثر علی‌شاه همدانی و مقبره شیخ اسماعیل هراتی). گنبد آجری مشتاقیه مربوط به مقبره شیخ اسماعیل هراتی است. این گنبد از زمان ساخت بنا تاکنون به‌همین شکل آجری بوده؛ اما دو گنبد دیگر طی این سال‌ها با کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای رنگ تزئین شده‌اند (حدود ۲۷ سال پیش). همین‌طور تزئینات دیگری شامل نقاشی، گچ‌بری، مقرنس و کاربندی نیز طی قرن گذشته به‌مرور به این بنا اضافه شده‌اند.

این بنا ۲ اتاق دیگر به‌عنوان مقبره دارد که بزرگان زیادی در آن‌ها دفن شده‌اند. رواق با تزئینات ایرانی اسلیمی، حوضی زیبا و حیاطی پر از درختان سرسبز، سایر بخش‌های این مجموعه تاریخی هستند. گنبد مشتاقیه کرمان در سال ۱۳۴۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. پس از انقلاب ۵۷ تا سال‌ها هیچ مرمتی روی این بنای تاریخی صورت نگرفت و آرامگاه سه گنبدان عملا به‌حال خود رها شد.

تا اینکه در سال ۱۳۹۱ با بودجه ناچیز ۲۵ میلیون تومانی، مقرنس‌های شمالی و جنوبی آن مرمت شدند. سپس سر‌در ضلع‌های شمالی و جنوبی بنا برای استحکام بیشتر بهم متصل شدند. ورودی اصلی آرامگاه نیز مرمت شد و تزئینات گچ‌بری و کاشی‌کاری جدید به ‌آن اضافه کردند. دو رشته قنات از زیر این بنای تاریخی عبور می‌کردند که باعث فرونشست آن شده بود؛ این دو قنات طی عملیات مرمت آرامگاه پر شدند. در سال‌های بعد نیز مرمت‌ها و بازسازی‌های جزئی در تزئینات این بنای تاریخی شهر کرمان انجام شده است.

بشتر بدانید:

گفته می‌شود مشتاق علیشاه که نام اصلی او «میرزا محمد تربتی» است، یک جوان خوش‌سیما و برازنده از مریدان «شاه نعمت‌الله ولی» بوده؛ او اصالتی اصفهانی داشته و برای ادامه زندگی‌اش به کرمان می‌رود.  مشتاق علیشاه هنرمند بود، هم شعر می‌سرود و هم مهارت بسیار در نواختن سه‌تار داشت؛ مهارت او به حدی بود که یک سیم جدید به این ساز اضافه کرد (سیم چهارم). امروزه به احترام این درویش بزرگ به آن «سیم مشتاق» می‌گویند. در روایات تاریخی گفته شده این هنرمند شوریده و درویش مسلک، روی پله‌های مسجد کرمان می‌نشسته و آیات قرآن را با صوت و همراه با نواختن سه‌تار قرائت می‌کرده است. میرزا محمد، صدای زیبایی داشت و در هیهات‌های عزاداری محرم نیز مرثیه‌خوانی می‌کرد. او موسیقی ایرانی را نزد «دوریش تقی» از بزرگان موسیقی در آن دوره آموخته بود.

او مریدان متعددی داشته که «ملا محمد‌تقی کرمانی»، معروف به «مظفر علیشاه» از مشهورترین آن‌ها بود. با افزایش تعداد مریدان مشتاق علیشاه، دشمنان و بدخواهان او نیز افزایش یافت. اصلی‌ترین دشمن او «ملا عبدالله نامی» مجتهد شهر کرمان بود. این شخص مدام پی بهانه‌ای برای حذف مشتاق علیشاه می‌گشت. سرانجام در بیست‌ویکم ماه رمضان ۱۲۰۶ هجری شمسی، هنگامی ملا عبدالله در مسجد روی منبر مشغول سخن‌رانی بود، مشتاق علیشاه وارد مسجد شد و در تنها به عبادت پرداخت. ملا عبدالله که می‌دانست او حین قرآن خواندن سه‌تار می‌نوازد در همان صحن مسجد حکم سنگسار او را به این دلیل اعلام کرد. چون این شخص مجتهد شهر بود حکم باید اجرا می‌شد؛ پس درویش را گرفتند و در مکانی که امروز به‌عنوان شبستان مسجد جامع شناخته می‌شود.

(در آن زمان تلی از خاک بود که به آن «تل خروشان» می‌گفتند)، حکم سنگسار مشتاق علیشاه به اجرا درآمد. شدت خشونت به‌حدی بود که حتی یکی از مریدان مشتاق علیشاه که برای جلوگیری از قتل او خودش را روی درویش انداخته بود هم در جریان سنگسار به قتل رسید. مظفر علیشاه وقتی به تل خروشان رسید که همه‌چیز تمام و مشتاق علیشاه از دنیا رفته بود؛ او فقط گفت:«شهری خون‌بهای مشتاق است». محمدعلی خان راینی (فرزند میرزا حسین خان راینی) که از مریدان مشتاق علیشاه بود، پیکر او را در کنار مقبره‌ پدرش (محل فعلی گنبد مشتاقیه) دفن کرد. اشخاص دیگری که در این مقبره به خاک سپرده شده‌اند «کوثر علیشاه» از عرفای قرن سیزدهم هجری و «شیخ اسماعیل هراتی» از عابدان و دراویش مشهور و بزرگ آن دوره هستند.

گنبد مشتاقیه کرمان کجاست؟

گنبد مشتاقیه کرمان هنگامی که ساخته شد در بخش بیرونی شهر قرار داشت؛ اما با گسترش فضای شهری، امروزه در بافت داخلی کرمان قرار گرفته است. این بنای تاریخی در مجاورت قبرستان کهنه کرمان قرار دارد. مکان امروزی گنبد مشتاقیه یا همان آرامگاه سه گنبدان، ابتدای خیابان هفده شهریور کرمان و در ضلع شرقی مسجد جامع این شهر است. بازار سبزی فروش‌های کرمان نیز روبه‌روی این بنا قرار دارد. محل دقیق قرارگیری آرامگاه میدان مشتاق نام دارد که محل تلاقی چند خیابان مشهور کرمان مانند مشتاقیه، شهدا، میرزا رضا کرمانی، شهید اخلاقی و… است. ساختمان آرامگاه در ضلع جنوب شرقی میدان مشتاق قرار دارد.

هتل های کرمان در نزدیکی گنبد مشتاقیه

• هتل سنتی شهباز: ۲/۳ کیلومتر
• هتل کرمان: ۳/۶ کیلومتر

 جاذبه‌های گردشگری نزدیک به گنبد مشتاقیه

• تکیه مدیرالملک: ۰/۱ کیلومتر
• مقبره خواجه اتابک: ۰/۲ کیلومتر
• مسجد جامع کرمان: ۰/۲ کیلومتر
• موزه دیرین شناسی کرمان: ۰/۳ کیلومتر