خانه استاد شهریار در تبریز

خانه استاد شهریار

شهر تبریز علاوه‌بر این‌که یک شهر سیاسی و تجاری مهم برای کشورمان محسوب می‌شود، یکی از مقاصد گردشگری جذاب ایران نیز به‌شمار می‌رود. این شهر آذری زبان تاریخ پرفرازونشیبی داشته و سال‌ها در دوره‌های مختلف، پایتخت کشور بوده است. بنابراین تبریز آثار و بناهای تاریخی متعدد و موزه‌های بسیاری برای بازدید دارد. خانه استاد شهریار که امروزه تبدیل به یک موزه ادبی شده، یکی از موزه‌های این شهر است. استاد شهریار شاعر نام آشنای کشورمان که اشعار او طرفداران بسیاری در جهان دارد، تبریزی و ساکن این شهر بوده؛ خانه او نیز پس از سال‌ها همچنان مکانی محبوب برای طرفدارانش و گردشگران تور تبریز هوایی به‌شمار می‌رود. 

خانه استاد شهریار کجاست؟

خانه شهریار در محله مقصودیه شهر تبریز و خیابان ارتش جنوبی قرار دارد. مقصودیه از محله‌های قدیمی این شهر به‌شمار می‌رود. نام کوچه‌ای که خانه استاد در آن قرار دارد نیز مقصودیه و پلاک خانه ۲۱ است. این خانه نقلی و کوچک با ۲۵۰ مترمربع زیربنا، یک طبقه روی زمین و یک زیرزمین دارد. هنگام ورود به آن با عبور از در کوچک آبی رنگ به یک حیاط می‌رسید. در این حیاط یک حوض چهارگوش ستاره‌ای، یک تخت سنتی نشیمن و یک باغچه زیبا به‌چشم می‌خورد. 

خانه‌ای که امروزه تبدیل به یک یک موزه ادبی شده، سومین خانه استاد شهریار است و استاد ۲۰ سال آخر عمر خود را در آن زندگی می‌کرد. دو خانه قبلی ایشان متاسفانه هر دو تخریب شده‌اند. خانه استاد شهریار در سال ۱۳۳۴ و در دوره محمدرضا شاه پهلوی ساخته شده و استاد سال ۱۳۴۷ آن را خریداری کرد. نمای ساختمان آجری با پنجره‌های فلزی است و مانند تمامی ساختمان‌های ساخته شده طی آن سال‌ها، معماری ساده و زیبایی دارد.
خانه استاد شهریار در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۲۲۷۲۹ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

موزه استاد شهریار

در سال ۱۳۶۷ و پس از مرگ استاد، شهرداری تبریز ملک خانه او را خریداری کرد. سپس در سال ۱۳۷۰ این خانه با موافقت خانواده او تبدیل به یک موزه ادبی شد. خانواده استاد شهریار همچنین وسایل شخصی و لوازم خانه او را به این موزه اهدا کردند. این اشیا در طبقه اول خانه نگهداری می‌شوند در این طبقه یک ساعت چپ‌گرد نیز نصب شده که به عقب برمی‌گردد. روی این ساعت شعری به زبان آذری از ایرج نوبهار نوشته شده که مضمون آن حسرت دیدار دوبار شهریار و بازگشت به روزگاران گذشته است. طراحی شعر روی ساعت نیز کار ایرج نوبهار بود.

هنگام افتتاح موزه از مردم خواسته شده هر سند یا یادگاری که از استاد دارند را به این مکان اهدا کنند. طی این دعوت اسناد، نوشته‌ها و یادگاری‌های بسیاری توسط مردم به این موزه اهدا شد. علاوه‌بر اشیا و اسناد مربوط به استاد، چند تن از شاعران آذربایجان نیز لوازم شخصی خود را به موزه اهدا کردند. یک کمانچه آذربایجانی و بشقاب قدیمی یکی از شعرای زنجانی، از جمله این اشیا بودند. در این مکان در مجموع بیش از ۵۰۰ قطعه از لوازم و اسناد مربوط به استاد شهریار نگهداری می‌شود.

این اشیا در معرض نمایش شامل کتاب‌ها، کیف، عصا، سه‌تار، آثار چاپ شده، دفترها و اوراق دست‌نویس از آثار استاد، نسخه قرآنی که توسط ایشان با خط نسخ نوشته شده، لوازم تحریر، وسایل شخصی و لوازم زندگی، آلبوم‌های عکس و انواع یادبودها و هدایای داخلی و خارجی و لوح‌‌های تقدیر تقدیم شده به ایشان هستند که همگی در طبقه روی همکف ساختمان قرار دارند. اعلامیه مراسم چهلم استاد شهریار که در مسجد کبود تبریز برگزار شد، نیز در این خانه نگهداری می‌شود. در بخش زیرزمین موزه نیز تصاویر او در سال‌های مختلف زندگی‌اش به نمایش گذاشته شده است.

اما استاد شهریار که بود؟

«سید محمد‌حسین بهجت تبریزی» متخلص به شهریار فرزند آقا سید اسماعیل موسوی معروف به حاج میرآقا خشکنابی بود؛ او در جریان وقایع خونین مشروطه از فعالان شهر تبریز بود. بنابراین پسرش را برای در امان ماندن از وقایع روز به روستای خشکناب یا قمیش قورشاق فرستاد و کودکی شهریار در این روستا گذشت. به گفته خود استاد منظومه مشهور «حیدربابا» با الهام از روزهای زندگی در طبیعت زیبای این روستا، سروده شده است.

شهریار تا هنگام گرفتن مدرک سیکل در تبریز زندگی می‌کرد و پس از آن برای ادامه تحصیل راهی تهران شد. مدرک پایان دوران دانش‌آموزی خود را در سال ۱۳۰۳ از مدرسه دارالفنون گرفت و پس از آن برای طبیب شدن به دانشکده طب تهران رفت. در دانشکده دل در گروی عشق نهاد و هفت ماه قبل از فارغ‌اتحصیلی پس ابراز عشق به محبوبش پاسخ نه گرفت. این جواب منفی شروع زندگی ادبی استاد بود. شهریار مدرسه طب را رها کرد و به سرودن اشعار بی‌نظیری که امروزه طرفداران بسیاری دارد، پرداخت.

شهریار تا دم مرگ سر در کتاب و ادبیات ایران و آذربایجان داشت و پس از تحمل یک دوره بیماری در شهریور ماه سال ۱۳۶۷ فوت کرد. طبق وصیتش ایشان را در مقبره‌الشعرای تبریز به خاک سپردند. مقبره استاد نیز از مکان‌هایی است که علاقه‌مندان به ایشان و اشعارشان، هنگام سفر با تور تبریز از آن بازدید می‌کنند. مشهورترین اثر شهریار به زبان آذری است که «حیدر بابایه سلام» نام دارد. ایشان در سبک‌های مختلف شعر فارسی مثل غزل، مثنوی، قصیده، رباعی و نیمایی، آثار بی‌نظیری خلق کرده‌اند. «علی ای همای رحمت» یکی از مشهورترین اشعار شهریار است. همچنین شعر زیبای «آمدی جانم به  قربانت ولی حالا چرا، حالا که من افتاده‌ام از پا چرا» از شهریار، ورد زبان بسیاری از ایرانیان است و معمولا به‌عنوان ضرب‌المثل در کنایه به تاخیر داشتن افراد، استفاده می‌شود. شهریار از معدود شعرای ایرانی بوده که به دو زبان ترکی و فارسی شعر گفته و در هر دوی این زبان‌ها آثار بی‌نظیری خلق کرده است.

چطور به خانه استاد شهریار برویم؟

اگر با تور زمینی تبریز به این شهر سفر کردید و قصد رفتن به خانه استاد شهریار را داشتید، باید از سمت خیابان طالقانی یا ارتش جنوبی این شهر به طرف خیابان ارگ جدید بروید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به این خانه یا موزه، ایستگاه میدان مشهور ساعت است. گردشگران از ساعت ۷:۳۰ صبح تا ۱۴:۳۰ ظهر و از ساعت ۱۵ تا ۱۹، می‌توانند از موزه خانه استاد شهریار دیدن کنند. بازدید از این مکان نیاز به پرداخت ورودی دارد.