گنبد هارونیه

گنبد هارونیه مشهد کجاست؟

گنبد هارونیه مشهد از بناهای تاریخی این شهر است که در 25 کیلومتری شمال غربی مشهد قرار دارد. این بنا دارای رمز و راز های پیچیده ای است و بیشتر به یک مکان افسانه ای شباهت دارد. مورخان زمان ساخت این بنا را مربوط به قرن ششم و یا هفتم هجری می دانند اما هنوز به طور کامل تایید نشده است.

کاربرد این بنا مشخص نیست و همین امر موجب شده که مورخان و کارشناسان زیادی سال ها بر روی دلیل ساخت این بنا و کاربرد آن تحقیق و پژوهش کنند. پر رمز و راز بودن این بنا موجب شده که گنبد هارونیه مشهد یکی از پربازدیدترین مکان های تاریخی شهر مشهد به شمار رود. بسیاری از افراد مشتاق دیدن بنایی هستند که متعلق به چند صد سال پیش است تا از رمز و راز آن سر درآورند. ما در این مقاله به بررسی و معرفی این بنای تاریخی و پر رمز و راز می پردازیم.

تاریخچه گنبد هارونیه مشهد

گنبد هارونیه مشهد که با نام  بقعه هارونیه نیز در بین مردم شناخته می شود، در جاده طوس- مشهد واقع گردیده است. این بنای آجری به لحاظ هندسی مکعبی شکل بوده و در دشتی نزدیک شهر طوس قرار دارد. گنبد هارونیه تنها اثر تاریخی شهر طوس بوده و این امر موجب افزایش اهمیت آن گردیده است.  این بنا به لحاظ ساخت دارای استحکام بالا و گنبد آن دارای معماری خاصی است. همانطور که در پاراگراف قبل نیز اشاره شد، کاربرد این بنا هنوز مشخص نشده است. اما گمانه زنی های متعددی برای کاربرد و دلیل ساخت این گنبد وجود دارد. بسیاری از افراد از آن به عنوان زندان هارون نیز یاد می کنند که هارون الرشید خلیفه عباسی از آن برای زندانی کردن مجرمان استفاده می کرده است. اما معماری بنا که شباهتی به زندان ندارد، موجب رد این فرضیه می گردد. در واقع نبودن هیچ گونه عمارت و ساختمان های مشابه در اطراف، موجب پیچیده و پر رمز و راز شدن این بنا گردیده است.

بسیاری دیگر بر این باورند که گنبد هارونیه مشهد، قبل از ورود اسلام به این سرزمین ساخته شده و محل عبادت زرتشتیان و آتشکده بوده است. در سال 1354 حفاری هایی در این بنا صورت گرفت که موجب پیدا شدن سفال ها و اشیای مربوط به دوره سلجوقی و صفوی گردید. علاوه براین با کشف جرزی که دارای مصالح مشابه در آتشکده های ساسانی بود، می توان برداشت کرد که پی این ساختمان دارای قدمتی قدیمی تر از قرن ششم است. در بسیاری دیگر از منابع تاریخی گفته می شود این مکان محل شکنجه و زندانی کردن امام موسی کاظم بوده است. از دیگر کاربرد هایی که برای این بنا ذکر شده، استفاده از آن به عنوان نقاره خانه بوده است. نکته مهم در مورد این بنا این است که هیچ کدام از کاربرد ها برای این بنا تایید نشده است. بنابراین دلیل ساخت این بنا با  این عظمت و معماری، هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد.

معماری گنبد هارونیه مشهد و بخش های مختلف بنا

شکل هندسی گنبد هارونیه مشهد، به صورت چهار گوش و مکعبی است. معماری کل بنا دارای تشابه های زیادی با معماری های قرن هشتم است. اندازه ضلع های شمالی، جنوبی، شرقی و غربی ساختمان به ترتیب عبارت اند از 19.5 متر، 20 متر،28 متر و 29 متر. ارتفاع ساختمان نیز از سطح زمین 22 متر می باشد.

سقف بنا از گنبدی دو پوسته ساخته شده است. سبک کلی معماری از نوع آذری بوده و مصالح به کار برده شده در آن آجر است. در داخل یا خارج عمارت، هیچ گونه تزئین کاشی کاری یا نقوشی دیده نمی شود. فضای درونی عمارت شامل ایوان صلیبی شکل، هشت طاق قوس جناغی، سه اتاق فرعی، گنبد  و 4 شاه نشین است که همه این قسمت ها در معرض دید عموم قرار دارند. تزئین ساختمان مربوط به طاق نماهایی است که دارای قوس های هفت و پنج می باشند و موجب نورگیری ساختمان نیز می گردند.

نمای آجری ساختمان

در گذشته، گنبد هارونیه مشهد، دارای سه راه ورودی بوده که بعد ها دو راه ورودی آن یعنی ورودی شرقی و غربی بسته شده و تبدیل به پنجره های مشبک شده اند. راه ورودی اصلی آن ورودی جنوبی است که مستقیما به تالار یا ایوان عمارت متصل می شود.  فضای بیرونی نیز دارای یک باغچه است که روبروی ایوان قرار دارد. همچنین سنگ یادبودی از محمد غزالی نیز در محوطه بیرونی وجود دارد. اما به طور کلی می توان گف گنبد هارونیه مشهد، به لحاظ معماری ساخت، عظمت و نوع گنبد دارای شاخص های معماری است و از استحکام و عظمت خاصی برخوردار است.

راه های دسترسی به بنای تاریخی عمارت هارونیه

همانطور که اشاره شد، گنبد هارونیه مشهد، در جاده مشهد به طوس واقع شده است و از مشهد چیزی حدود نیم ساعت فاصله دارد. برای رفتن به این مکان، باید ابتدا در جاده طوس که در واقع همان مسیر مشهد به قوچان است قرار بگیرید. پس از طی شدن 25 کیلومتر وارد بخش مرکزی و دهستان طوس می شوید.  پس از رسیدن به شهر طوس آدرس را به این صورت دنبال کنید : سه راه فردوسی، بلوار شاهنامه، نرسیده به آرامگاه فردوسی، چهارطاقی بازه هوره مشهد, بقعه هارونیه. اگر اتومبیل شخصی ندارید، با استفاده از وسایل  نقلیه عمومی مانند اتوبوس و تاکسی نیز می توان به راحتی به این مکان دسترسی پیدا کرد.

اگر قصد مسافرت به مشهد را دارید، دیدن از این مکان افسانه ای را از دست ندهید. برای سفر به این شهر زیارتی و سیاحتی و لذت بردن از جاذبه های تاریخی و طبیعی آن می توانید تور مشهد با پرواز ماهان را از آژانس گردشگری آسمان پایتخت انتخاب کنید.